میراث فرهنگی ناملموس یا میراث معنوی هر کشور ارزشمندترین گنجینه‌های فرهنگی مردم یک سرزمین را شامل می‌شود، گنجینه‌ای که ریشه در تمدن و تاریخ آن کشور دارند، این میراث، گستره وسیعی از هنرهای بومی، آیین‌های سنتی، جشن‌ها و مراسم ملی، مهارت‌های دستی و فرهنگ شفاهی مردم یک کشور را شامل می‌شوند. در این میان ادبیات یکی از اجزا مهم میراث‌فرهنگی یک کشور محسوب می‌شود، از همین رو بسیاری از مردم جهان، کشورها را به واسطه شعر و ادبیات غنی، شاعران و نویسندگان و آثار مشهورشان می‌شناسند.

ایران هم از این قاعده مستثنی نبوده و حتی بسیاری از شعرای ملل، تحت تأثیر ادبیات فارسی بوده‌اند، به همین جهت درخشش میراث ادبی ایران در جهان مدیون نثرهای شکوه‌مندی است که از گذشته های دور تاکنون باقی مانده است.

دوران قاجار یکی از مهمترین دوره‌های تاریخی بود که توانست میراثی ارزشمند را نصیب ادبیات فارسی کند، در همین دوره بود که دامنه مقاصد نثر وسعت گرفت و توجه مسائل سیاسی و اجتماعی گروه خوانندگان را به تدریج فراوان تر کرد. تأسیس دارالفنون، راه‌اندازی چاپخانه‌های سنگی در تهران و تبریز، اعزام دانش‌آموزان ایرانی به اروپا،‌همگی از جمله عواملی بود که بر ادبیات دوره قاجار اثر گذاشت.

رهاورد همین تاریخ کهن در سرزمین ما و میراث ناملموس فرهنگی موجود در آن باعث شده تا ایران به یکی از کشورهای پر جاذبه در این زمینه تبدیل شود و سالانه گردشگران داخلی و خارجی زیادی را به مقاصد گردشگری ادبی همچون اصفهان و شیراز به واسطه قرار گرفتن آرامگاه حافظ و سعدی، منطقه یوش (محل تولد نیما یوشیج)، تبریز به دلیل وجود خانه شهریار،‌ نیشابور به واسطه مقبره خیام، همدان به دلیل وجود مقبره باباطاهر و مشهد به واسطه مقبره فردوسی می‌کشاند.

برخلاف میراث‌فرهنگی ملموس که امکان حفاظت، نگهداری و انتقال آن به نسل‌های بعد وجود دارد، نگهداری از آثار فرهنگی ناملموس جز با ثبت اسناد نوشته شده و معرفی آن‌ها به نسل‌های بعدی ممکن نیست. به همین دلیل یونسکو تصمیم به تشکیل کمیته‌ای جهانی برای ثبت و حراست از فرهنگ و آداب و رسوم کشورهای مختلف جهان گرفت. در همین راستا هم بود که سال ۱۳۸۹ موسیقی مقامی استان خراسان شمالی به عنوان هفتمین اثر معنوی ایران در فهرست میراث ناملموس به ثبت رسید.

اما ارتباط موسیقی مقامی استان خراسان شمالی با میراث ادبی ایران چه بود؟ بخش‌های مختلف خراسان شمالی موسیقی متفاوتی دارند که یکی از آنها بخشی‌ها هستند، از نظر مردم خراسان تسلط کامل به ساز و آواز برای بخشی شدن کافی نیست. بخشی‌ها فارغ از نواختن دوتار خراسان، در بداهه سرایی، قصه‌گویی و شعرسرایی هم مهارت ویژه‌ای دارند، داستان بخشی‌ها مضامین اخلاق، عرفان، شعر و ادبیات را در بر می‌گیرد. بخشی‌ها فرهنگ و ادبیات غنی خراسان شمالی را هم‌زمان با نواختن دوتار با آواز محلی سر می‌دهند و داستان‌های اصیل این منطقه را با زبان شعر، بداهه سرایی می‌کنند.

از این ویژگی‌ها در ایران بسیار است، گنجینه‌ای از میراث ادبی. اگر چه امروزه گردشگری ادبی برای دوستداران میراث ادبی به سبک نوینی از گردشگری بدل شده و به عنوان یکی از شاخه‌های گردشگری فرهنگی، جای خود را در میان طرفداران شعر و ادب و هنر باز کرده است، اما هنوز هم بهره‌مندی از این گنجینه ارزشمند با نقطه مطلوب خود فاصله دارد.

انتهای پیام/